Trong đạo Công giáo, bên cạnh tổ chức mang tính chất hành chính điều khiển hoạt động của Giáo hội (như Giáo triều Vatican, địa phận (hay còn gọi là giáo hội địa phương) và giáo xứ (hay còn họi là giáo hội cơ sở)) thì còn có hệ thống các dòng tu.

           Theo Giáo luật, dòng tu là những cộng đồng tín hữu từ bỏ cuộc sống trần thế để cống hiến trọn đời cho việc đạo, để góp phần xây dựng giáo hội và cứu rỗi cho nhân loại.  Khi chấp nhận cuộc sống tận hiến tu trì trong các dòng tu thì các tín hữu không những phải điều chỉnh đời sống của mình cho phù hợp với luật riêng của Tu hội mà còn phải tuyên hứa giữ trọn các lời khuyên phúc âm theo quy định của Bộ Giáo luật Công giáo năm 1983, cụ thể:

          Lời khuyên phúc âm về đức khiết tịnh: việc này được đảm nhận vì nước Trời; là nguồn sinh lực phong phú hơn trong một con tim không chia sẻ; bao hàm nghĩ vụ tiết dục hoàn toàn trong bậc độc thân (được hiểu chung là giữ cuộc đời độc thân trọn vẹn).

          Lời khuyên phúc âm về đức nghèo khó: được hiểu là theo gương đức Kitô là đấng từ chỗ giàu sang đã trở nên nghèo khó vì chúng ta; ngoài một nếp sống nghèo khó trong thực tế và trong tinh thần; cần cù, đạm bạc, thanh thoát với của cải thế gian còn bao hàm cả sự lệ thuộc vào sự hạn chế trong việc sử dụng và định đoạt tài sản chiếu theo quy tắc Luật riêng của mỗi tu hội (được hiểu chung là giữ cuộc đời nghèo khó, không ham của thế gian).

          Lời khuyên phúc âm về đức vâng phục: được đảm nhận theo tinh thần đức tin và đức ái để theo bước đức Kitô là đấng đã vâng phục cho đến chết; đòi buộc ý chí phục tùng các bề trên hợp pháp khi các ngài đại diện Thiên Chúa ban lệnh hợp theo hiến pháp riêng (được hiểu chung là nghe lời đấng bề trên, người đại diện cho Thiên Chúa trong đức tin, đức mến).

          Đời sống huynh đệ: nghĩa là nhờ đó tất cả các thành viên được hiệp nhất với nhau trong đức Kitô như một gia đình riêng; phải được xác định thế nào để trở nên một sự tương trợ lẫn nhau trong tất cả các thành viên trong việc chu toàn ơn gọi của mình. Như vậy, nhờ sự hiệp thông huynh đệ được bén rễ và được xây dựng trên đức ái, các thành viên phải trở nên một mẫu gương của sự hòa giải đại đồng trong đức Kitô (được hiểu chung là sống trong tình cảm anh em trong một gia đình).

          Trong đạo Công giáo có rất nhiều dòng tu. Mỗi dòng tu có một hiến chương, quy chế hoạt động và hệ thống tổ chức riêng. Hệ thống tổ chức dòng tu thông thường sẽ có ba cấp: Bề trên dòng (còn gọi là bề trên cả hay bề trên tổng quyền)[1]; tỉnh dòng và các cơ sở tu viện. Theo quy định, tu sĩ các tu viện vâng phục những người lãnh đạo tỉnh dòng và các tỉnh dòng vâng phục quyền của bề trên của dòng. Các dòng tu thường tổ chức Đại hội từng cấp để đánh giá tình hình, đề ra chươg trình hành động, thay đổi cơ cấu tổ chức và nhân sự lãnh đạo.

          Hiện nay, việc phân loại dòng tu thường được phân theo hai cách khác nhau, cụ thể:

          Một là: Phân theo quy chế hoạt động; nếu phân theo cách này thì sẽ có 02 loại dòng tu, trong đó: dòng tu theo quy chế địa phận thuộc quyền điều khiển trực tiếp của các Giám mục nơi thiết lập và thường chỉ di chuyển trong các địa phận (Một số dòng theo quy chế địa phận ở Việt Nam như Dòng Thánh Tâm ở Huế; Dòng Giu Se ở Nha Tranh - Khánh Hòa, dòng Ảnh Phép lạ ở Kon Tum...); dòng tu theo quy chế tòa thánh là những dòng tu lớn thường có từ rất lâu, mang tính chất quốc tế (một số dòng tu theo quy chế Tòa thánh như các dòng tu nam là: dòng Bơ-Noa, dòng Đô- Mi- Ni- Cô (hay còn gọi dòng Đa Minh), dòng Phanxicô,  dòng Chứa cứu thế, dòng Gioan Thiên chúa, dòng Jésu (hay còn gọi là dòng tên)... và các dòng tu nữ là: dòng kín Ca-Mê-Lô, dòng thánh Phao-Lô, dòng Bác ái Vinh Sơn, dòng Chúa Quan phòng, dòng Đức Bà...)

Trụ sở chính của Dòng tu Ảnh phép lạ Kon Tum

          Hai là: Phân theo môi trường hoạt động; nếu phân theo cách này sẽ có 02 loại dòng tu, trong đó: (1) dòng tu chiêm niệm còn gọi là dòng tu kín với chủ đích hoạt động là đọc kinh, ngắm nguyện và tự lao động để sinh sống; những tu sĩ của dòng tu chiêm niệm thường chỉ ở trong nhà Dòng suốt ngày và suốt đời, không đi ra bên ngoài, cho dù là các hoạt động tôn giáo (hiện có một số dòng chiêm niệm như dòng Bơ Noa, dòng Ca - Mê- Lô...); (2) dòng tu hoạt động là các dòng tu hoạt động với chủ đích là đi ra họat động ở ngoài xã hội dưới nhiều hình thức; hoặc trực tiếp lo việc tôn giáo (như giảng dạy giáo lý, thần học, truyền giáo, đôi khi cũng coi sóc xứ đạo - đối với tu sĩ các dòng tu nam..) hoặc gián tiếp tham gia các hoạt động từ thiện, xã hội, giáo dục, y tế, cứu trợ (một số dòng hoạt động như dòng tên, dòngDô-Mi-Ni-Cô, dòng Bos-Co...)

          Ngoài ra, thường trong nội bộ của Giáo hội còn có cách phân loại dòng tu dựa theo quy mô, vị thế đối với giáo hội và xã hội, cụ thể như: loại Đại dòng tu có các dòng như Bơ- Noa, dòng Đô-Mi-Ni-Cô, dòng Xi-Tô, dòng Gioan Thiên chúa; loại dòng tu đơn như dòng Chúa Cứu thế, dòng Cam - Mê- Lô... và các tu hội như dòng Xuân Bích, dòng Na- Gia- Rét...       

          Đối với tu sĩ, thường tu sĩ của các dòng tu nam sẽ được phân ra thành hai hàng, cụ thể: các tu sĩ (thường gọi là tu huynh) và các linh mục; tuy nhiên một số dòng không có linh mục như dòng La- Xan.  Các Linh mục dòng sẽ được đào tạo bài bản như các linh mục triều và hoạt động tôn giáo như linh mục triều, nhưng chủ yếu trong phạm vi các dòng; song hiện nay nhiều địa phận vì thiếu nhân sự làm việc nên cũng đã xin các linh mục dòng về để giao phụ trách các giáo xứ trong địa phận. Linh mục dòng cũng có thể được chuyển sang hệ triểu nhưng phải được giáo hội quyết định.

          Đối với tu sĩ của các dòng tu nữ sẽ được phân ra thành hai loại, một là các tu sĩ đã khấn tạm (việc tuyên khấn cho một thời gian do luật riêng ấn định, thời gian ấy không được dưới 03 năm và không quá sáu năm[2]) và hai là các tu sĩ cho tái khấn hoặc khấn trọn đời.

          Hiện nay, trên thế giới có trên 1.500 tổ chức tu trì thuộc quyền của giáo hoàng và có hàng ngàn dòng tu giáo phận. Ở Việt Nam hiện có rất nhiều dòng tu của đạo Công giáo, trong đó có 74 dòng tu đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp đăng ký hoạt động, cụ thể như sau:

          1. Dòng Mẹ nhân ái tại TP Hồ Chí Minh

          2. Hội Thừa sai Việt Nam tại TP Hồ Chí Minh

          3. Mến thánh giá Quy Nhơn tại TP Quy Nhơn, tỉnh Bình Định

          4. Mến thánh giá Tân Việt tại phường Tân Bình, Tp Hồ Chí Minh

          5. Mến thánh giá Cần Thơ tại tỉnh Sóc Trăng

          6. Thừa sai Đức mẹ Trinh vương Hoóc Môn tại huyện Hoóc Môn, Tp Hồ Chí Minh.

          7. Con Đức mẹ Nam vang - Phú Cường tại tỉnh Bình Dương

          8. Đa Minh Lạng Sơn tại Tp Hồ Chí Minh

          9. Mến thánh giá Vinh tại tỉnh Nghệ An

          10. Đa Minh Thánh Tâm tại Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai

          11. Mến Thánh giá Thủ Đức tại TP Hồ Chí Minh

          12. Mến Thánh giá Bà Rịa tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu

          13. Đức bà Truyền Giáo tại TP Hồ Chí Minh

          14. Thừa sai Bác ái Chúa Kitô tại TP Hồ Chí Minh

          15. Mến Thánh giá Cái Mơn tại tỉnh Bến Tre

          16. Chúa Quan phòng tại TP Cần Thơ

          17. Thánh Phao -Lô thành Chartres Sài Gòn tại TP Hồ Chí Minh

          18. Thánh Phao -Lô thành Chartres  Đà Nẵng tại TP Đà Nẵng

          19. Hội con Đức mẹ Cần Thơ  tại TP Cần Thơ

          20. Dòng La San tại TP Hồ Chí Minh

          21. Maria Nữ vương Hòa bình tại TP Buôn Mê Thuột, tỉnh Đăk lăk

          22. Phan sinh thừa sai Đức Mẹ tại TP Hồ Chí Minh

          23. Nỹ Tỳ chúa Giê Su linh mục tại tỉnh Đồng Nai

          24. Nữ tử Bác ái Vinh Sơn tại TP Hồ Chí Minh

          25. Mến Thánh giá Gò Vấp tại TP Hồ Chí Minh

          26. Đức mẹ hiệp nhất tại tỉnh Bắc Giang

          27. Nữ tỳ Thánh thể tại tỉnh Đồng Nai

          28. Đa Minh Tam hiệp tại tỉnh Đồng Nai

          29. Mến Thánh giá Cái Nhum tại tỉnh Bến Tre

          30. Kitô Vua tại tỉnh Bến Tre

          31. Nữ sức sống chúa Kitô tại TP Hồ Chí Minh

          32. Mến Thánh giá Chợ quán tại TP Hồ Chí Minh

          33. Tu Hội truyền giáo thánh Vinh Sơn phụ tỉnh Việt Nam tại tỉnh Lâm Đồng

          34. Liên hiệp bề trên thượng cấp Việt nam

          35. Dòng nữ La San tại TP Hồ Chí Minh

          36. Phúc âm sự sống tại tỉnh Phan Thiết

          37. Dòng con Đức mẹ đi viếng tại tỉnh  Thừa Thiên Huế

          38. Dòng Thánh gia tại tỉnh An Giang

          39. Dòng nữ trợ thánh tâm chúa Giê Su tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu

          40. Chúa Quan phòng Cù lao giêng tại tỉnh An Giang

          41. Tỉnh dòng Tên Việt Nam tại TP Hồ Chí Minh

          42. Tu hội Nô tỳ Thiên Chúa tại TP Hồ Chí Minh

          43. Tỉnh dòng Chúa Quan phòng Tây Nguyên tại TP Hồ Chí Minh

          44. Mến Thánh giá Phan Thiết tại tỉnh Bình Thuận

          45. Chúa Quan phòng Cần Thơ tại tỉnh Cần Thơ

          46. Dòng Phaxicô tại TP Hồ Chí Minh

          47. Mến Thánh giá Huế tại tỉnh Thừa Thiên Huế

          48. Ánh sáng Phúc âm tại tỉnh Bình Thuận

          49. Mến thánh giá Đà Lại tại tỉnh Lâm Đồng

          50. Dòng con Đức mẹ Vô nhiễm Huế tại tỉnh Thừa Thiên Huế

          51. Dòng Don Bosco Việt Nam tại TP Hồ Chí Minh

          52. Dòng Đức bà tại TP Hồ Chí Minh

          53. Dòng Mẹ Cứu chuộc tại TP Hồ Chí Minh

          54. Thừa sai Đức tin tại tỉnh Bình Dương

          55. Mến Thánh giá Tân Lập tại TP Hồ Chí Minh

          56. Mến thánh giá Phát Diệm tại tỉnh Ninh Bình

          57. Đa Minh Rosa Lima tại TP Hồ Chí Minh

          58. Dòng con Đức mẹ phù hộ tại TP Hồ Chí Minh

          59. Đan viện nữ Biển Đức tại TP Hồ Chí Minh

          60. Mến Thánh giá Hưng Hóa tại TP Hà Nội

          61. Chị em con Đức mẹ Mân côi Chí Hòa tại TP Hồ Chí Minh

          62. Đa Minh Việt Nam tại TP Hồ Chí Minh

          63. Thánh thể Việt Nam tại TP Hồ Chí Minh

          64. Anh em hèn mọn Viện tu tại TP Hồ Chí Minh

          65. Dũng Tiểu muội Chúa Giêsu

          66. Mến Thánh Giá Xuân Lộc tỉnh Đồng Nai

          67. Tu hội tập thể tận hiến truyền giáo tại tỉnh Lâm Đồng

          68. Ảnh phép lạ tại tỉnh Kon Tum

          69. Mến Thánh giá Nha Trang tại tỉnh Khánh Hòa

          70. Tu đoàn Thừa sai Phúc âm tại TP Hồ Chí Minh

          71. Thừa sai bác ái Giáo phận Vinh tại tỉnh Nghệ An

          72. Mến Thánh giá Khiết Tâm tại TP  Hồ Chí Minh

          73. Thánh Phaolô thành Chartres Sài Gòn tại TP Hà Nội

          74. Đa Minh Đức mẹ Rất thánh Mân côi Monteils, Dự tỉnh Đức mẹ La Vang tại tỉnh Đồng Nai.

          Như vậy cho thấy, dòng tu là một bộ phận quan trọng của Giáo hội công giáo, được hình thành với nhiều hình thức tu tập khác nhau. Với tư cách là một bộ phận câíu thành Giáo hội, dòng tu và đội ngũ tu sĩ có vai trò quan trọng trong việc phát triển đạo, sống đạo, giữ đạo để mở rộng "nước Chúa" trên thế giới.